^{Boswachter Mark Kras voor de (voorheen) tankgracht © Ernst Koningsveld}

Een bos van de staat in de stad

Een stadsbos om te wandelen, te luieren, en om hutten te bouwen in het speelbos. Een groene oase in een hectische stad. Maar ook natuur met een diversiteit aan soorten bomen, planten en dieren. Eigenlijk is het nog duingebied, midden in de stad, of beter: de stad ligt in de duinen. En intussen is het van de Staat der Nederlanden en wordt het beheerd door Staatsbosbeheer. Boswachter Mark Kras weet er alles van.

Het Haagse Bos en omgeving was al in de middeleeuwen een pronkstuk van de graven van Holland. In de tweede helft van de zestiende eeuw, toen de Spanjaarden de Nederlanden belegerden, week Willem van Oranje uit naar Delft. Omdat hij geld nodig had voor de oorlog, wilde hij het hout van het gebied te gelde maken. De Haagse elite was daar fel tegen; zij zorgden samen dat Willem het benodigde geld kreeg. Om zeker te stellen dat het bosgebied eeuwig behouden zou blijven, lieten zij Willem van Oranje de Akte van Redemptie ondertekenen (1576). Die bepaalde dat het bos nooit verkocht mag worden ten behoeve van houtkap. Desondanks hebben de Duitse bezetters in de oorlogsjaren ruim de helft van het bos gekapt om vrij schootsveld te hebben. De sporen daarvan zijn nog zichtbaar. En ze groeven een anti-tankgracht, die er nog altijd is, maar wel iets meanderend gemaakt om hun oorspronkelijke doel minder zichtbaar te maken.

_{Het Huttenbos © Ernst Koningsveld}

Herinrichting door Ary van der Spuy

In de eerste helft van de negentiende eeuw heeft Ary van der Spuy het Haagse Bos volgens de inzichten van Louis Paul Zocher hervormd tot het meer romantisch bospark dat het nog altijd is. Natuurlijk zijn er sindsdien ook wel wat veranderingen geweest. Nu staat recreatie met respect voor de natuur centraal. Zo is er het Robin Hood Speelbos, beheerd door de Gemeente ’s Gravenhage, waar kinderen met speeltoestellen heerlijk buiten bezig kunnen zijn. Verderop is Speelbos Huttenbos, waar tal van uit boomstammen uitgehouwen dieren te zien zijn, en waar kinderen ook heerlijk kunnen spelen. Rond de vijvers zijn er gazons om te picknicken, te luieren. En natuurlijk zijn er wandelpaden, ruiterpaden en fietsroutes. Er kan onder leiding geleerd worden hoe je in bomen kan klimmen, en intussen meer van de natuur te weten komen (Haagse Klimbos). Zo wordt het bos intensief gebruikt.

Beheer van zo’n stadsbos

Het intensieve gebruik brengt ook met zich mee dat Staatsbosbeheer steeds weer moet nagaan hoe alles in goede banen te leiden. ‘Nudging’, het met de wijze van vormgeving uitnodigen tot gewenst gedrag, is daarbij de leidende strategie. Een voorbeeld: door een hardlooppad uit te zetten, is het ‘als vanzelf’ gelukt om verschillende soorten bezoekers van elkaar te scheiden. Maar handhaving moet natuurlijk ook. Als stadsbos in de Randstad is er regelmatig overlast van dak- en thuislozen die met name de nacht in het bos doorbrengen, en onder andere met zwerfafval overlast geven. Een te klein aantal BOA’s (Buitengewoon opsporingsambtenaren) heeft het daar druk mee. Het bos vraagt natuurlijk continu onderhoud. Omdat er in flinke delen van het bos unieke flora is, bijvoorbeeld stinsenplanten, kost dat onderhoud vaak extra veel geld om de kwetsbare ondergrond niet te verstoren. Dat geld wordt onder andere vergaard met de inkomsten van het Malieveld, waar jaarlijks manifestaties, festivals e.d. worden georganiseerd. Staatsbosbeheer vraagt daar een vergelijkbare vergoeding voor als andere (ook commerciële) locaties.

_{Markering van de hardlooproute © Ernst Koningsveld}

Boswachter met een publieke taak

Marks functie is boswachter met een publieke taak. Dat betekent dat hij ook verantwoordelijk is voor excursies in het bos, en ze deels zelf leidt. Twee keer per week en op afspraak ook op andere momenten is er de excursie ‘Tijdreis’, waarin een groep bezoekers wordt meegenomen door de historie van het bos, en door het bos van vandaag. Een kleine groep vrijwilligers leidt deze Tijdreis, maar Mark doet dat ook regelmatig. ‘Dan kom ik ook nog eens in het bos’ zegt Mark, want zeker driekwart van zijn tijd zit hij binnen met regeltaken. ‘En natuurlijk ga ik ook naar buiten als er een redacteur van Wandelnet langskomt’ voegt hij er met een knipoog aan toe.

Het Boswachterspad

We lopen samen het Boswachterspad, dat bij de zuidelijke ingang aan de Boslaan begint. Het is een 5 km lange wandeling die langs de verschillende delen van het bos leidt. Via een QR-code kan je die ook op je telefoon downloaden. Onderweg vertelt Mark veel over planten, bomen en dieren. Over de eekhoornbrug die een verbinding vormt met het aan de andere kant van de N44 liggende parken Oosterbeek en Clingendael. De politiek vond die aanvankelijk veel te duur; en dat werd niet beter toen twee jaar na de realisatie er nog geen eekhoorn overheen gegaan was. De kosten waren vooral zo hoog vanwege de eisen vanuit de automobilist. Een eekhoorn zou met een goed touw al tevreden zijn geweest.  Inmiddels zijn er een kleine 300 bewegingen per jaar van eekhoorns en zo’n 200 van boommarters, een soort die vroeger niet in het Haagse bos voorkwam. De brug maakt menging van populaties aan beide zijden mogelijk, wat voor de instandhouding van groot belang is.

_{Mark Kras voor het huidige onderkomen van Staatsbosbeheer © Ernst Koningsveld}

De Koekamp

Vlak bij Den Haag Centraal station is de Koekamp. Hier vind je vijvers, kronkelende paden en de oudste bomen van het Haagse Bos. Op de Koekamp is de oudste hertenkamp van Nederland. Hier verblijven al eeuwenlang damherten en edelherten. In dat deel van het Haagse Bos bevindt zich ook de vestiging van Staatsbosbeheer. Nu is dat nog een afgesloten werkplek, maar die zal worden omgetoverd tot een bezoekerscentrum voor Nationaal Park Hollandse Duinen en Staatsbosbeheer en vergaderlocatie. Daarmee wordt het Haagse Bos nog aantrekkelijker.

 Bekijk het Boswachterspad

Door het Haagse Bos loopt ook etappe 20 van het Marskramerpad (LAW 3).

Bekijk Etappe 20 Marskramerpad