Staatsbosbeheer – afgesloten gebieden
In 2025 geven we je maandelijks een kijkje achter de schermen bij Staatsbosbeheer, de grootste terreinbeheerder van Nederland. Via gesprekken met medewerkers of andere betrokkenen ontdekken we hoe zij wandelmogelijkheden creëren en welke uitdagingen daarbij komen kijken. Ik mag mee op een privé excursie met Marijke Lieman, boswachter publiek. We verkennen boswachterij Westerschouwen en een stuk van de Meeuwenduinen nabij Burgh-Haamstede.

Boswachter Marijke Lieman © Ernst Koningsveld
Boswachterij Westerschouwen
Naast beleving van natuur is natuurbeheer een belangrijke doelstelling van Staatsbosbeheer. Kwetsbare gebieden kunnen om die reden niet opengesteld worden voor wandelaars, toeristen, fietsers en dergelijke. Maar dat wil niet zeggen dat die gebieden altijd voor geïnteresseerde bezoekers afgesloten zijn. Incidenteel worden er excursies gehouden.
Marijke vertelt dat dit gebied, dat pal naast de Noordzee op Schouwen-Duiveland ligt, zo’n honderd jaar geleden één grote zandverstuiving was. De boeren in de omgeving hadden daar veel last van. Intussen had de Limburgse mijnbouw behoefte aan naaldhout. Het was economische crisis en vele mensen konden hier toen werk vinden in het planten van Corsicaanse en Oostenrijkse dennen. Die ingreep was succesvol, maar de monocultuur had ook nadelen. Na de Tweede Wereldoorlog is men begonnen om ruimte te maken voor inheemse soorten door natuurlijke verjonging. Dat ging goed tot een knecht van een boer uit onmin de damherten uit het hertenkamp van zijn baas vrijliet. Die populatie begon klein, maar groeide al snel uit en de beesten aten alle prille loten van de zichzelf uitzaaiende loofbomen op. Afschieten van een deel van de dieren was de enige oplossing. Nog altijd is beheersing van de omvang van de damhertenpopulatie een belangrijke taak voor de Faunabeheereenheid Zeeland. In het gebied huizen ook reeën, Exmoorpony’s en Schotse hooglanders. Inmiddels is een prachtig divers bos in het duingebied ontstaan. Ook is continu aandacht vereist: de strijd tegen de Amerikaanse vogelkers is nog niet gewonnen.
Damhert op een duin bij Haamstede © Ernst Koningsveld
Toerisme
Het zuidelijk deel van Staatsbosbeheers gebied Westerschouwen is opengesteld voor het publiek. Daar is een fijnmazig net aan paden. De wandelpaden zijn grotendeels onverhard; het Nederlands Kustpad (LAW 5-1) loopt er doorheen en diverse andere wandelpaden. Daarnaast zijn er verharde fietspaden, mountainbikepaden en ruiterpaden. Er is een boshut met recreatieve activiteiten zoals in het klimbos Zeeuwse Helden, waar je met touwladders, tokkelbanen en dergelijke je kan uitleven.
Damherten
Het noordelijke deel van het gebied is afgesloten; dit is kwetsbaar natuurgebied. Hoewel je in heel Westerschouwen damherten tegenkomt, leven in het afgesloten gebied de sterkste en oudste herten. Rond deze tijd, oktober, is het een week of drie bronsttijd. De mannetjes zijn met niets anders bezig dan zich voor te bereiden op de voortplanting. Ze perken hun territorium af met bronstkuilen met geursporen en stoeien met andere mannetjes. De vruchtbare vrouwtjes kiezen onder meer op geur de mannetjes met het beste DNA. Het paren zelf gaat snel; weliswaar wordt een vrouwtje meermalen door dezelfde bok gedekt, maar elke dekking is zo gepiept. Wij zien op onze wandeling alleen vredige dieren die rustig liggen te wachten; het is dit najaar nog te warm. Voor de bronsttijd zijn lagere temperaturen nodig.
Damhert © Ernst Koningsveld
Zandverstuivingen
Zo dicht bij zee hoef je naar zand niet te zoeken. Dat zand vindt zijn weg ook vanzelf, zoals blijkt. Op meerdere plekken zijn zandverstuivingen. Staatsbosbeheer laat hierin de natuur zijn gang gaan. Het voordeel van dat zilte zand is dat het helpt de nadelige gevolgen van de stikstofdepositie tegen te gaan. Die stikstofneerslag komt hier overigens in belangrijke mate van de schepen die voor de kust op de rede liggen te wachten op een plekje in de haven. Ze verstoken zware stookolie en de verbrandingsproducten slaan neer in het natuurgebied. Het kalkrijke zand helpt bij de afbraak van de stikstof.
Zandverstuiving © Ernst Koningsveld
Waterwingebied
In Westerschouwen liggen ook drie grote waterplassen. Die dienen om het eiland van drinkwater te voorzien. Het water wordt aangevoerd vanuit het Haringvliet, tientallen kilometers noordoostwaarts. Het duingebied filtreert op natuurlijke wijze dat water. Voor de natuur is het voordeel dat de grondwaterstand in Westerschouwen altijd op een gunstig niveau blijft, zelfs in zo’n droge zomer als dit jaar. En rond het water tref je weer een hele andere natuur met libellen, allerlei soorten eenden, lepelaars, aalscholvers en futen.
Plas voor de waterwinning © Ernst Koningsveld
Afgesloten, maar soms toegankelijk
Regelmatig organiseert Staatsbosbeheer excursies in het afgesloten deel van Westerschouwen, net als in veel andere afgesloten gebieden. Met groepen van twintig bezoekers kan je dan genieten van dit fraaie stuk natuur, en er deskundige uitleg over krijgen. Ik heb vandaag ervaren dat Marijke het gebied door en door kent, je steeds zal verrassen met wat ze ervan kan vertellen. Tevoren aanmelden is noodzakelijk; dat kan via deze website van Staatsbosbeheer. Net als vele andere gebieden is ook boswachterij Westerschouwen schitterend, een aanrader.
Bekijk Nederlands Kustpad etappe 5Bekijk Rondje Burgh-HaamstedeBekijk Roots wandeling Kop van Schouwen